«Ασύλληπτο έγκλημα» το λουκέτο στο 18 ANΩ

.

«Ασύλληπτο έγκλημα» το λουκέτο στο 18 ANΩ 

Οι γυναίκες που μεγαλώνουν τα παιδιά τους χάρη στο δημόσιο πρόγραμμα απεξάρτησης διηγούνται την ιστορία της ζωής τους στην «Εφ.Συν.» και προειδοποιούν για τις επιπτώσεις από το κλείσιμο του ΨΝΑ.

«Οταν σκέφτομαι την προοπτική να κλείσει το 18 ΑΝΩ, θυμάμαι εμένα στον συμβουλευτικό σταθμό της Αριστείδου. Οι δύο συμβουλευτικοί σταθμοί του 18 ΑΝΩ στην Αριστείδου και στην Ασκληπιού είναι καθημερινά γεμάτοι από παιδιά που θέλουν να ζήσουν. Τι θα πουν σε όλους αυτούς; “Συγγνώμη, δεν μπορείτε να ζήσετε. Το κλείνουμε”. Δεν μπορώ να το φέρω στο μυαλό μου ούτε καν σαν εικόνα…»  

Το προαναγγελθέν λουκέτο στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής στο Δαφνί, που έχει προγραμματιστεί για το 2015, πυκνώνει τις ανησυχίες για το τι θα συμβεί με το 18 ΑΝΩ, το μεγαλύτερο δημόσιο πρόγραμμα απεξάρτησης του ΕΣΥ, που ανήκει διοικητικά στο ΨΝΑ. Υστερα από τέσσερις δεκαετίες λειτουργίας με τη σημερινή του φιλοσοφία, το 18 ΑΝΩ, που ξεκίνησε σαν ένα περίπτερο μέσα στο Δαφνί και έχει σήμερα 33 δομές σε όλη την Αττική, εκπέμπει σήμα κινδύνου, καθώς η λειτουργική κατάρρευση είναι προ των πυλών και το μέλλον του πιο αβέβαιο από ποτέ… 

Μειωμένος προϋπολογισμός για λειτουργικά έξοδα και τοξικολογικές εξετάσεις σχεδόν στο ένα τέταρτο, περικοπές στην τροφοδοσία, ελλείψεις προσωπικού, με τελευταίο χτύπημα τη διαθεσιμότητα στους εκπαιδευμένους οδηγούς, μπλοκάροντας έτσι -εκτός από τη σίτιση και την περίθαλψη των θεραπευόμενων σε εξωτερικές δομές- ακόμα και τις ψυχο-εκπαιδευτικές δραστηριότητες και την επικοινωνία τους με τον έξω κόσμο. 

Εν κρυπτώ 

Τον φόβο για κλείσιμο ή οριακή υποβάθμιση του 18 ΑΝΩ ενισχύει η πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Υγείας να παρακάμψει τον διευθυντή της μονάδας, Αλ. Κυρούση, τοποθετώντας ως εκπρόσωπο του 18 ΑΝΩ στην Εθνική Επιτροπή Σχεδιασμού και Συντονισμού για τα Ναρκωτικά απευθείας τον διευθυντή του ΨΝΑ, Π. Θεοδωράκη, απόφαση που, όπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι, πάρθηκε εν κρυπτώ και χωρίς ενημέρωση. 

Μέσα στις γιορτές του Πάσχα, κι ενώ οι θεραπευόμενες του ξενώνα του 18 ΑΝΩ για μητέρες με παιδιά δεν ήξεραν αν και για πόσο θα έχουν γάλα για τα μωρά, καθώς οι διαθεσιμότητες των οδηγών όξυναν τα προβλήματα, συναντηθήκαμε με τις γυναίκες του προγράμματος. Δεκάδες γυναίκες διαφορετικών ηλικιών, που είτε ολοκληρώνουν τα προγράμματα απεξάρτησης είτε συνεχίζουν στα τμήματα κοινωνικής επανένταξης, τα μοναδικά στην Ελλάδα μόνο για γυναίκες. 

Κάποιες ήρθαν στη συζήτηση με τα μωρά τους -στο καροτσάκι ή στην αγκαλιά, να μπουσουλάνε ή να κάνουν τα πρώτα τους βήματα. Η μικρή αίθουσα σε εξωτερική δομή του 18 ΑΝΩ στο Γκύζη γέμισε από παιδικά γέλια, φωνές, μπιμπερό. Τα μωρά πηγαινοέρχονταν από τη μια αγκαλιά στην άλλη, νιώθοντας ασφάλεια. «Τα παιδιά αυτά είναι τα πιο κοινωνικά, μοιράζονται τα πάντα, γιατί γνωρίζουν τη λειτουργία της ομάδας», εξηγεί η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα, επί δεκαετίες επιστημονική υπεύθυνη του 18 ΑΝΩ και ακούραστη ψυχή του. 

Μας εξηγεί τις πολλαπλές ωφέλειες των προγραμμάτων απεξάρτησης για γυναίκες, προγραμμάτων «ευαίσθητων στο φύλο» –gender sensitive, σύμφωνα με την αγγλική ορολογία. «Η θέση του 18 ΑΝΩ είναι ότι δεν υπάρχει αντρική και γυναικεία τοξικομανία. Ομως υπάρχουν ιδιαιτερότητες που έχουν να κάνουν με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Υπάρχουν προκαταλήψεις εναντίον της, κοινωνικά στερεότυπα που την παγιδεύουν. Τα εσωτερικεύει και η ίδια και τα πιστεύει, ότι φταίει για όλα, επειδή είναι γυναίκα, έχει μικρότερη αξία από τον άντρα… Ολα αυτά τα παίρνει κανείς υπόψη και στην απεξάρτηση». 

Κρυφή πληγή 

Η τοξικομανία των γυναικών παραμένει σε μεγάλο βαθμό κρυμμένη. Μόλις μία γυναίκα αναζητά βοήθεια ανά πέντε άντρες. Ακόμα πιο δύσκολα αν είναι μητέρα. «Βιβλιογραφικά είναι αποδεδειγμένο ότι αν η μητέρα πάρει το παιδί μαζί της στο πρόγραμμα, το παιδί έχει την ψυχολογική βοήθεια που χρειάζεται και μπορεί να έχει μια καταπληκτική εξέλιξη. Οχι μόνο δεν κινδυνεύει να στραφεί στις ουσίες, όπως θα γινόταν αν το είχε μαζί της στις πιάτσες, αλλά επιπλέον έχει αποδειχθεί ότι αυτά τα παιδιά διακρίνονται, έχουν επιδόσεις, γίνονται σπουδαίοι άνθρωποι. Γι’ αυτό υπάρχει ένα κίνημα στην Ευρώπη να γίνουν προγράμματα απεξάρτησης που τα παιδιά να είναι μαζί με τις μητέρες. Να μην τις αποχωρίζονται. Είναι θεραπεία για τη μητέρα και η καλύτερη πρόληψη για το παιδί», λέει η κ. Μάτσα. 

Το πρώτο που σου κάνει εντύπωση στις γυναίκες του 18 ΑΝΩ, μητέρες και μη, εκτός από το ευθύ και περήφανο βλέμμα τους και τη διαύγεια του λόγου τους, είναι το πόσο όμορφες είναι. Ολες τους, και όχι μόνο εκείνες που είναι αντικειμενικά εντυπωσιακές, εκπέμπουν μια εσωτερική ομορφιά και την ψυχική δύναμη ανθρώπων που αγωνίζονται ατομικά και συλλογικά να αλλάξουν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Μίλησαν για την εμπειρία τους στο 18 ΑΝΩ, το ανεξίτηλο χνάρι που άφησε στη ζωή τους, τα «άλλα κορίτσια που τις περιμένουμε να έλθουν κι αυτές» και το «ασύλληπτο έγκλημα, αν το κλείσουν». 

Η Τζαννέτα είναι 50 ετών και έμαθε το 18 ΑΝΩ στη φυλακή, έπειτα από αποτυχημένες προσπάθειες απεξάρτησης στα προγράμματα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ. Η Ευτυχία μένει στον ξενώνα για τις μητέρες, και ας μην έχει παιδί. Το θεωρεί δώρο, κάνοντας αναδρομή στη δική της παιδική ηλικία, στο ποιες ελλείψεις την έσπρωξαν στις ουσίες. «Εξάλλου, όταν σε αγκαλιάζει ένα μωρό, τα ξεχνάς όλα». Η Ελπίδα μπήκε στο πρόγραμμα τρεισήμισι μηνών έγκυος. Τώρα έχει ένα υπέροχο κοριτσάκι. Ολες οι γυναίκες έχουν βιώσει τις περικοπές, έχουν δει το ψυγείο του ξενώνα άδειο, έχουν δει όμως και το «νοιάξιμο του προσωπικού να μη μας λείψει τίποτα». 

Οι λέξεις «αγάπη», «φροντίδα», «ζεστασιά» επανέρχονται στον λόγο τους. Χάρη σε αυτό το συνεχές νοιάξιμο έμειναν στο πρόγραμμα κοπέλες σαν τη Φαίη, που τους πρώτους τρεις μήνες «δυσκολευόμουν τόσο να μιλήσω σε άνθρωπο, που κρυβόμουν κάτω από το τραπέζι και μίλαγα μόνο στον σκύλο Μέρλιν». Τώρα η Φαίη ολοκληρώνει την επανένταξη και ψάχνει για δουλειά. 
Δεν είναι εύκολο για καμία, όμως -όπως λέει η Ευγενία- «η μεγάλη φιλοσοφία του 18 ΑΝΩ είναι να αντέχεις να ζεις την πραγματικότητά σου… Και μαζί μ’ αυτό είναι και το όραμα ότι υπάρχει ζωή, ότι μπορείς να αλλάξεις την κοινωνία. Δεν το βλέπεις αυτό όταν πίνεις». 

Κοντρά στα στερεότυπα 

Οι μητέρες του 18 ΑΝΩ διαψεύδουν τα στερεότυπα που στιγματίζουν τις γυναίκες τοξικομανείς, ακριβώς επειδή έχουν υποφέρει από αυτά. Πολλές έφτασαν στα προγράμματα του 18 ΑΝΩ στο μαιευτήριο. Αλλες οδηγήθηκαν εκεί, όντας ήδη μητέρες. Για την καθεμία ήταν διαφορετικά. Ολες, όμως, ενώ έχουν δεθεί με τα παιδιά τους, που κι αυτά έχουν ευνοηθεί από το ψυχοπαιδαγωγικό πλαίσιο του προγράμματος, ταυτόχρονα δεν περιορίζονται στον ρόλο της «καλής μανούλας». 

Η Ολγα, που ο γιος της της «έδωσε δυο φορές ζωή, μια όταν έγινα μητέρα και μια επειδή εξαιτίας του ήρθα στο πρόγραμμα και κατάλαβα ότι γίνεται και καθαρή», η Σοφία που μπήκε στο πρόγραμμα με μόνο σκοπό να πάρει το παιδί, αλλά κατάλαβε ότι στην πραγματικότητα το χρειάζεται η ίδια. Η Μαίρη, παντρεμένη και μητέρα τριών παιδιών που τα έχει μαζί της στον ξενώνα, η Αλεξία που ήρθε από την επαρχία, χωρίς να ξέρει καν πόσο μηνών έγκυος είναι και σε ένα μήνα γέννησε… Ιστορίες με ευτυχή έκβαση, που όμως συνεχίζονται ως ένας διαρκής αγώνας, όχι μόνο με την εξάρτηση, αλλά και με τον κοινωνικό ρατσισμό. 

«Πάλι εδώ εσύ; Δεν σου είπα να κάνεις στείρωση;». Αυτά τα λόγια άκουσε τοξικοεξαρτημένη που πήγε να γεννήσει σε δημόσιο νοσοκομείο, όπως τα μεταφέρει συνθεραπευόμενή της. «Και της φάνηκε φυσιολογικό. Πολλές θεωρούν λογικό ότι θα τους το πάρουν το παιδί, επειδή είναι εξαρτημένες. Δεν ξέρουν καν ότι υπάρχει αυτό το πρόγραμμα, ότι μπορούν να γίνουν καλά. Είναι πολλά άλλα κορίτσια εκεί έξω που τα περιμένουμε». 

Για το τέλος συγκρατώ τα λόγια της Γεωργίας που, έπειτα από 18 χρόνια στη χρήση και δύο χρόνια καθαρή, ολοκληρώνει την κοινωνική επανένταξη και έχει ήδη νοικιάσει το δικό της σπίτι: «Οταν σκέφτομαι την προοπτική να κλείσει το 18 ΑΝΩ, θυμάμαι εμένα στον συμβουλευτικό σταθμό της Αριστείδου. Οι δύο συμβουλευτικοί σταθμοί του 18 ΑΝΩ στην Αριστείδου και στην Ασκληπιού είναι καθημερινά γεμάτοι από παιδιά που θέλουν να ζήσουν. Τι θα πουν σε όλους αυτούς; “Συγγνώμη, δεν μπορείτε να ζήσετε. Το κλείνουμε”. Δεν μπορώ να το φέρω στο μυαλό μου ούτε καν σαν εικόνα»…

Της Αφροδίτης Τζιαντζή..  http://www.efsyn.gr/?p=192495
.